Velayet Hakkı - Çocuğun Soyadının Değiştirilmesi

• Soyadının deÄŸiÅŸtirilmesi istenen Ege'nin doÄŸum günü olan 04.02.2001 tarihinde anne ve babası resmen evlidir. 
• Çocuk evlilik içinde doÄŸmuÅŸtur ve Türk Medeni Kanununun 321. maddesine göre ailenin diÄŸer bir deyimle babanın soyadını almıştır. 
• Böylece bu çocuk reÅŸit oluncaya kadar veya baba Türk Medeni Kanununun 27. maddesindeki koÅŸulları kanıtlayarak soyadını deÄŸiÅŸtirmedikçe soyadı deÄŸiÅŸtirme konusu yasal olarak kapanmıştır. 
• Bu çocuÄŸun anne ve babasının sonradan 13.01.2009 tarihinde boÅŸanmış olması sadece boÅŸanma ve velayet hakkı nedeniyle anneye böyle bir dava açma hakkı bahÅŸetmez. 
• BoÅŸanma ilamı uyarınca babasının çocukla kiÅŸisel iliÅŸki tesis etme hakkı bulunması ve bu nedenle anne ve babanın ister istemez karşılaÅŸması dikkate alındığında davacının dilekçesinde ileri sürdüÄŸü iddiaların hukuki bir dayanağı bulunmadığı gibi soyadı deÄŸiÅŸikliÄŸinin çocuÄŸun evlilik içinde doÄŸmakla kazandığı meÅŸru statüye ve onun menfaatlerine zarar vereceÄŸi gerçeÄŸi karşısında mahkemece davanın reddine karar verilmesi gerekir.

Y A R G I T A Y K A R A R I

Temyiz isteminin süresi içinde olduÄŸu anlaşıldıktan sonra dosyadaki bütün kağıtlar okunup gereÄŸi düÅŸünüldü:

Davacı dava dilekçesinde; eski eÅŸi Ersan Ersaraç ile olan evliliklerinden oÄŸlu Ege Eren Ersaraç'ın dünyaya geldiÄŸini, daha sonra aralarında çıkan anlaÅŸmazlık nedeniyle boÅŸandıklarını ve küçüÄŸün velayetinin kendisine verildiÄŸini, boÅŸanmadan dolayı kendi soyadı ile oÄŸlu Ege Eren'in soyadlarının farklı hale geldiÄŸini, bu durumun çocuÄŸu okulda rahatsız ettiÄŸini, kendisini de resmi iÅŸlemlerde zora soktuÄŸunu ileri sürerek Ege Eren Ersaraç'ın soyadının annesinin soyadı olan Gega ÅŸeklinde deÄŸiÅŸtirilmesini istemiÅŸ, mahkemece davanın kabulüne karar verilmiÅŸtir.

Dosya içindeki bilgi ve belgelerden; davacı ile dava dışı Ersan Ersaraç'ın evliliklerinden 04.02.2001 tarihinde soyadının deÄŸiÅŸtirilmesi istenen Ege Eren Ersaraç'ın dünyaya geldiÄŸi, davacı Hülya ile Ersan Ersaraç'ın Ümraniye 1. Aile Mahkemesinin 24.11.2008 gün 2008/1225-1110 sayılı kararı ile boÅŸandıkları, mahkemece dava dışı baba ile çocuk Ege Eren Ersaraç arasında ÅŸahsi iliÅŸki tesisine karar verildiÄŸi, Ege Eren'in velayetinin davacı anne Hülya Gega'ya bırakıldığı anlaşılmaktadır.

2525 sayılı Soyadı Kanununun 4. maddesinin ikinci fıkrasının "evliliÄŸin feshi veya boÅŸanma hallerinde çocuk anasına tevdi edilmiÅŸ olsa bile babasının seçtiÄŸi veya seçeceÄŸi soyadı alır" ÅŸeklindeki birinci cümlesinin Anayasa Mahkemesince iptal edilmesinden sonra bilhassa boÅŸanmalar sebebiyle somut olayda olduÄŸu gibi zaruri nedenlerle velayetin anneye bırakılması hallerinde velayet hakkına sahip annelerin çocuklarına kendi soyadlarını vermek için bir çaba içine girip bu tür soyadı deÄŸiÅŸikliÄŸi davalarını açtıkları görülmektedir.

2525 sayılı Kanunun 4. maddesindeki düzenlemenin, Yasanın genel gerekçesinden de anlaşılacağı gibi Soyadı Kanununun, ilk defa soyadı alınması ile ilgili olduÄŸu ve 4721 sayılı Türk Medeni Kanununun 321. maddesindeki hüküm karşısında, bu kuralın günümüzde sadece bazı istinai durumlarda uygulanabilmesinin söz konusu olduÄŸu Anayasa Mahkemesince de kabul edilmektedir. Yüksek Mahkeme sözü edilen maddeyi Türk Medeni Kanununun 335 ve 366. maddeleriyle Anayasanın 10. ve 41. maddelerine aykırılığı nedeniyle iptal etmiÅŸtir. Tüm bu maddeler, velayet hakkının kullanılmasında kadın ve erkeÄŸin birbirlerine eÅŸit oldukları ilkesini ön plana çıkarmaktadır. Eski 743 sayılı Türk Medeni Kanunu'nun eÅŸitliÄŸe aykırı hükümleri, bu yasanın yürürlükten kaldırılmasıyla son bulmuÅŸtur.

BirleÅŸmiÅŸ Milletler Siyasi ve Medeni Haklar SözleÅŸmesi hükümleri ile Avrupa Ä°nsan Hakları Mahkemesinin kararlarında da çok geçerli nedenlerin varlığı dışında yalnızca cinsiyete dayalı bir farklı muamelenin Avrupa Ä°nsan Hakları SözleÅŸmesinin 14. maddesinde düzenlenen ayrımcılık yasağını ihlal ettiÄŸi kabul edilmektedir. EÅŸitlik ilkesi, Anayasa Mahkemesinin kararında da deÄŸinildiÄŸi gibi aynı konumda bulunan kadın ve erkeÄŸin yasalar önünde eÅŸit haklara sahip olmasını gerektirir. Durumdan vazife çıkartarak ya da geçici elde edilmiÅŸ bazı hak ve imkanlardan yararlanarak kadın veya erkeÄŸin kendi lehine bir üstünlük yarışına girmesine yasalar milli ve evrensel hukuk düzeni izin vermez. Ä°ptal kararına konu olan yasa maddesini Kanunun kabul edildiÄŸi 21.06.1934 tarihinin koÅŸullarına göre misyonunu tamamlamış bulunmaktadır. Aradan geçen zaman içinde yukarıda kısmen deÄŸinilen hukuki geliÅŸmeler karşısında iptalinden baÅŸka bir çare de kalmamıştır. Bununla birlikte 4721 sayılı Türk Medeni Kanununun 321. maddesi Anayasa Mahkemesinin incelemesinden geçmiÅŸ olup "çocuk, ana ve baba evli ise ailenin" soyadını taşıyacağı hükmünün anayasaya aykırı olmadığına karar vermiÅŸtir. Buradaki "aile" deyiminden babanın anlaşılacağı Anayasa Mahkemesince de kabul edilmiÅŸtir (Anayasa Mahkemesinin 02.07.2009 gün ve 2005/114-2009/105 sayılı kararı). Buna karşılık Türk Medeni Kanununun sözü edilen bu maddesindeki "evli deÄŸilse ananın" ibaresi Anayasanın 10 ve 41. maddelerine aykırı bulunarak baba lehine iptal edilmiÅŸtir. Bu madde iptal edilmezden önce anne ve babanın sonradan evlenmesi (Türk Medeni Kanununun 292. maddesi) ile yine, aynı Kanunun 27. maddesine baÄŸlı haklı nedenlerden dolayı soyadının deÄŸiÅŸtirilmesi halleri dışında çocuk babanın soyadını tanıma vs. sebeplerle alamamakta idi.

O halde bir çocuÄŸa soyadı verilmesi için o çocuÄŸun doÄŸum tarihinde annesi ile babasının evli olup olmadığına bakmak gerekir. DoÄŸum gününde anne ve baba evli ise çocuk babanın, diÄŸer bir anlatımla ailenin soyadını alacaktır. ÇocuÄŸun soyadı bu surette belirlendikten sonra onun soyadını velayet hakkına vesair nedenlere dayanarak deÄŸiÅŸtirmek Türk Medeni Kanununun 321. maddesindeki düzenleme karşısında mümkün deÄŸildir. Ancak çocuk, ergin olduktan sonra Türk Medeni Kanununun 27. maddesindeki koÅŸulların varlığı halinde soyadını her zaman deÄŸiÅŸtirmek hakkına sahiptir. Velayet hakkı anne ve baba için normal ÅŸartlarda çocuÄŸun ergin olmasına yani onsekiz yaşını tamamlamasına kadar devam eden geçici bir haktır. EvliliÄŸin sonradan boÅŸanma gibi nedenlerle ortadan kalkması hallerinde velayet hakkının sırf anneye verilmiÅŸ olması onun soyadının deÄŸiÅŸtirilmesi için haklı bir neden sayılmadığı gibi hukuki mevzuat da buna cevaz vermemektedir. Bir an için mevzuatın böyle bir duruma izin verdiÄŸi kabul edilse dahi sonradan geliÅŸen sebeplerden dolayı çocuÄŸun yararı açısından velayetin babaya yeniden verilmesi hallerinde bu kez baba, velayet hakkına dayanarak tekrar çocuÄŸun soyadını deÄŸiÅŸtirmek isteyecektir. Madem ki velayet kimde ise çocuk onun soyadını taşıyacaktır o halde baba bu haktan mahrum edilemez. Böyle bir uygulamanın nüfus kütüklerindeki kaydın güvenilirliÄŸi ve istikrarı zedeleyeceÄŸi gibi asıl bu gibi uygulamalar çocuÄŸun ruh hali üzerinde çok derin ve etkili travma yaratacaktır. Yargı mercileri bu durumu gözeterek anne ile babanın ya da ailelerin çocuk üzerinden inatlaÅŸarak onun yararlarını hiçe sayıp, hukuken oluÅŸmuÅŸ statüleri gerçek dışı ve yapay sebeplerle deÄŸiÅŸtirmeye çalışmalarına izin vermemeleri, söz konusu istemlerine alet olmamaları gerekir.

Somut olaya gelince; soyadının deÄŸiÅŸtirilmesi istenen Ege Eren Ersaraç'ın doÄŸum günü olan 04.02.2001 tarihinde anne ve babası resmen evlidir. Çocuk evlilik içinde doÄŸmuÅŸtur ve Türk Medeni Kanununun 321. maddesine göre ailenin diÄŸer bir deyimle babanın soyadını almıştır. Böylece bu çocuk reÅŸit oluncaya kadar veya baba Türk Medeni Kanununun 27. maddesindeki koÅŸulları kanıtlayarak soyadını deÄŸiÅŸtirmedikçe soyadı deÄŸiÅŸtirme konusu yasal olarak kapanmıştır. Bu çocuÄŸun anne ve babasının sonradan 13.01.2009 tarihinde boÅŸanmış olması sadece boÅŸanma ve velayet hakkı nedeniyle anneye böyle bir dava açma hakkı bahÅŸetmez. BoÅŸanma ilamı uyarınca babasının çocukla kiÅŸisel iliÅŸki tesis etme hakkı bulunması ve bu nedenle anne ve babanın ister istemez karşılaÅŸması dikkate alındığında davacının dilekçesinde ileri sürdüÄŸü iddiaların hukuki bir dayanağı bulunmadığı gibi soyadı deÄŸiÅŸikliÄŸinin çocuÄŸun evlilik içinde doÄŸmakla kazandığı meÅŸru statüye ve onun menfaatlerine zarar vereceÄŸi gerçeÄŸi karşısında mahkemece davanın reddine karar verilmesi gerekirken, kabulü doÄŸru görülmemiÅŸtir.

Bu itibarla yukarıda açıklanan esaslar gözönünde tutulmaksızın yazılı ÅŸekilde hüküm tesisi isabetsiz, temyiz itirazları bu nedenlerle yerinde olduÄŸundan kabulü ile hükmün HUMK.nun 428. maddesi gereÄŸince BOZULMASINA, 18.06.2013 gününde oybirliÄŸiyle karar verildi.