Tazminat Davasında Fiilin Suç Niteliği İle Ceza Zamanaşımının Değerlendirilmesi
Yargıtay 11. Hukuk Dairesi
Esas No : 2022/697
Karar No : 2022/9474
Karar Tarihi : 2022-12-27





Özet:

Ceza davası zamanaşımının uygulanabilmesi için tazminat sorumluluğuna neden olan fiilin ceza kanunlarına göre suç oluşturması ve cezayı gerektirmesi yeterlidir. Bu bağlamda, haksız fiilin faili hakkında ceza davası açılmış olması veya mahkumiyet kararı verilmiş olması, hatta soruşturma yapılması gerekli değildir. Dolayısıyla, tazminat davasına bakan hâkim, zamanaşımı def'i ile karşılaştığında, davanın esasına girmeden önce fiilin cezayı gerektirir bir fiil olup olmadığını ceza hukuku ilkelerine göre kendisi değerlendirecek, fiilin suç niteliğinde olduğu kanaatine ulaşırsa ceza zamanaşımını dikkate alacaktır.

Ta­raf­lar ara­sın­da gö­rü­len da­va­da Yoz­gat 2. As­li­ye Hu­kuk Mah­ke­me­sin­ce boz­ma­ya uyu­la­rak ve­ri­len 25.11.2021 ta­rih ve 2020/109 E. - 2021/603 K. sa­yı­lı ka­ra­rın Yar­gı­tay­ca in­ce­len­me­si da­va­lı­lar ve­ki­li ta­ra­fın­dan du­ruş­ma­lı, da­va­cı ve­ki­lin­ce du­ruş­ma­sız ola­rak is­ten­miş ve tem­yiz di­lek­çe­le­ri­nin sü­re­si için­de ve­ril­di­ği an­la­şıl­mış ol­mak­la, du­ruş­ma için be­lir­le­nen 27.12.2022 günü baş­ka­ca ge­len ol­ma­dı­ğı yok­la­ma ile an­la­şı­lıp ha­zır bu­lu­nan da­va­lı­lar ve­ki­li Av. Der­ya Rezü din­le­nil­dik­ten son­ra du­ruş­ma­lı iş­le­rin yo­ğun­lu­ğu ve süre dar­lı­ğın­dan ötü­rü işin in­ce­le­ne­rek ka­ra­ra bağ­lan­ma­sı ile­ri­ye bı­ra­kıl­dı. Tet­kik Ha­ki­mi *** ta­ra­fın­dan dü­zen­le­nen ra­por din­le­nil­dik­ten ve yine dos­ya içe­ri­sin­de­ki di­lek­çe­ler, du­ruş­ma tu­ta­nak­la­rı ve tüm bel­ge­ler oku­nup in­ce­len­dik­ten son­ra işin ge­re­ği gö­rü­şü­lüp, dü­şü­nül­dü:

Da­va­cı ve­ki­li, yük­sek oran­da faiz ge­ti­ri­si ve­ri­le­ce­ği ve is­ten­di­ği her an geri ve­ri­le­ce­ği ga­ran­ti­si ile da­va­lı BB­BBB A.Ş. His­se Se­ne­di De­vir ve Ka­bul Söz­leş­me­si adın­da bir adet bel­ge ile mü­vek­ki­lin­den 6.673,00 Euro tah­sil edil­di­ği­ni, an­cak bu güne ka­dar mü­vek­ki­li­ne her­han­gi bir faiz ve para öde­me­si ya­pıl­ma­dı­ğı­nı ile­ri sü­re­rek, 6.673,00 Euro’nun da­va­lı­lar­dan fa­iziy­le tah­si­li­ne ka­rar ve­ril­me­si­ni ta­lep ve dava et­miş­tir.

Da­va­lı­lar ve­ki­li, za­ma­na­şı­mı def’inde bu­lun­muş, da­va­nın esa­sı­na iliş­kin ola­rak da da­va­nın red­di­ni is­te­miş­ler­dir.

Mah­ke­me­ce boz­ma ila­mı­na uyu­la­rak da­va­nın ka­bu­lü­ne, ta­raf­lar ara­sın­da bir or­tak­lık iliş­ki­si­nin ku­rul­ma­dı­ğı­nın tes­pi­ti­ne, ya­pı­lan ya­tı­rım iliş­ki­si­nin hü­küm­süz­lü­ğü­ne, 6.673,00 Euro kar­şı­lı­ğı ta­lep­le bağ­lı ka­lı­na­rak, 17.447,89 TL nin dava ta­ri­hin­den iti­ba­ren iş­le­yecek avans fa­iziy­le da­va­lı­lar­dan müş­te­re­ken ve mü­te­sel­si­len alı­na­rak da­va­cı­ya ve­ril­me­si­ne ka­rar ve­ril­miş­tir.

Ka­ra­rı, ta­raf ve­kil­le­ri tem­yiz et­miş­tir.

(1) Dava, ge­çer­li şe­kil­de or­tak­lık iliş­ki­si ku­rul­ma­dı­ğı­nın tes­pi­ti, hu­ku­ka ay­kı­rı şe­kil­de ku­ru­lan ya­tı­rım iliş­ki­si­nin hü­küm­süz­lü­ğü ve da­va­lı­lar ta­ra­fın­dan tah­sil edi­len pa­ra­nın is­tir­da­tı is­te­mi­ne iliş­kin­dir.

Yar­gı­tay İç­ti­ha­dı Bir­leş­tir­me Hu­kuk Ge­nel Ku­ru­lu’nun 22.04.2022 ta­rih­li ve 2021/7 Esas, 2022/2 Ka­rar sa­yı­lı ka­ra­rı ile ne­ti­ce­ten mu­di­le­rin off sho­re ala­cak­la­rı­nın tah­si­li­ne yö­ne­lik aç­tık­la­rı da­va­lar­da za­ma­na­şı­mı­nın baş­lan­gı­cı­nın tes­pi­tin­de off-sho­re he­sa­bı­na ak­tar­ma ta­ri­hi­nin esas alın­ma­sı ge­rek­ti­ği­ne ka­rar ve­ril­miş­tir. İç­ti­ha­dı Bir­leş­tir­me Ka­rar­la­rı ko­nu­la­rıy­la sı­nır­lı, ge­rek­çe­le­ri ile açık­la­yı­cı, ay­dın­la­tı­cı, yol gös­te­ri­ci, so­nuç­la­rıy­la bağ­la­yı­cı so­yut ka­rar­lar­dır. Bu iti­bar­la, off sho­re ala­cak­la­rın tah­si­li­ne iliş­kin da­va­lar ba­kı­mın­dan ve­ri­len işbu iç­ti­ha­dı bir­leş­tir­me ka­ra­rı­nın ge­rek­çe­si, so­mut uyuş­maz­lık ba­kı­mın­dan da açık­la­yı­cı ve yol gös­te­ri­ci ma­hi­yet­te olup, za­ma­na­şı­mı hu­su­su­nun bu ba­kış açı­sı ile de­ğer­len­di­ril­me­si el­zem­dir. 

Bir hak­kın bel­li bir süre için­de ile­ri sü­rü­le­me­me­si se­be­biy­le dava yo­luy­la elde edi­le­bil­me im­ka­nı­nın kal­ma­ma­sı veya Ka­nun’da ön­gö­rü­len sü­re­nin geç­me­si so­nu­cu bir hak­kın kul­la­nıl­ma­sı­nın müm­kün ol­ma­ma­sı za­ma­na­şı­mı ku­ru­mu­nu ifa­de et­mek­te­dir (Türk Hu­kuk Ku­ru­mu: Türk Hu­kuk Lü­ga­tı C. I, An­ka­ra 2021, s. 1244). Za­ma­na­şı­mı, borç­lu­ya bor­cu­nu öde­me­me im­ka­nı­nı ve­ren, ay­rı­ca ala­cak­lı­yı ala­ca­ğı­nı za­ma­nın­da is­te­me­ye teş­vik eden bir ku­rum­dur. Baş­ka bir de­yiş­le za­ma­na­şı­mı ku­ru­mu, hu­ku­ki gü­ven­lik il­ke­si­nin bir so­nu­cu ola­rak ala­cak­lı­yı, ala­ca­ğı­nı za­ma­nın­da ile­ri sür­me­ye zor­la­mak­ta­dır. Zira ala­cak­lı­nın ala­ca­ğı­nı Ka­nun’da ön­gö­rü­len süre içe­ri­sin­de ile­ri sür­me­yip ha­re­ket­siz kal­ma­sı, ala­ca­ğın tah­si­li için cid­di bir ira­de­ye sa­hip olun­ma­dı­ğı hu­su­sun­da borç­lu­da bir gü­ven uyan­dı­rır.

Za­ma­na­şı­mı bir mad­di hu­kuk ku­ru­mu ol­ma­dı­ğın­dan bor­cu sona er­di­ren de­ğil; var olan bir hak­kın ta­lep edil­me­si­ni en­gel­le­yen bir sa­vun­ma ara­cı­dır. Bu ni­te­li­ği iti­ba­ri ile de za­ma­na­şı­mı ala­ca­ğın var­lı­ğı­nı de­ğil, ta­lep edi­le­bi­lir­li­ği­ni or­ta­dan kal­dı­rır. Baş­ka bir de­yiş­le Ka­nun’un ön­gör­dü­ğü za­ma­na­şı­mı sü­re­si­nin dol­ma­sı, hak­kın var­lı­ğı­nı sona er­dir­me­mek­te fa­kat dava yo­luy­la hak­kın ile­ri sü­rül­me­si du­ru­mun­da borç­lu­nun bir kar­şı hak­ka (defi hak­kı­na) da­ya­na­rak ile­ri sü­rü­len hak­kı sü­rek­li ola­rak en­gel­le­me­si söz ko­nu­su ol­mak­ta­dır. Borç­lu, za­ma­na­şı­mı de­fi­ni ile­ri sü­re­rek ala­cak hak­kı­nın za­ma­na­şı­mı­na uğ­ra­dı­ğı için edi­mi ifa etme zo­run­da ol­ma­dı­ğım ifa­de et­mek­te­dir. Bu­nun­la bir­lik­te eğer da­va­lı za­ma­na­şı­mı de­fi­ni ile­ri sür­mez­se; ha­kim bu du­ru­mu re’sen na­za­ra ala­ma­ya­cak ve şart­lar mev­cut­sa ala­ca­ğa hük­me­de­bi­le­cek­tir. An­cak za­ma­na­şı­mı de­fi­ni ile­ri sü­ren ta­ra­fın bu hak­kı­nı dü­rüst­lük ku­ra­lı­na ay­kı­rı ola­cak şe­kil­de kul­lan­ma­ma­sı ge­re­kir. Aksi hal­de hak­kın kö­tü­ye kul­la­nıl­ma­sı söz­ko­nu­su olur. Baş­ka bir de­yiş­le borç­lu­nun za­ma­na­şı­mı de­fi­ni ile­ri sür­me­si dü­rüst­lük ku­ra­lı­na ay­kı­rı ol­ma­dı­ğı sü­re­ce hak­kın kö­tü­ye kul­la­nıl­ma­sı ya­sa­ğı gün­de­me gel­mez (Ak­yol, Şe­ner: Dü­rüst­lük Ku­ra­lı ve Hak­kın Kö­tü­ye Kul­la­nıl­ma­sı Ya­sa­ğı, İs­tan­bul 2006, s. 65).

Za­ma­na­şı­mı sü­re­le­ri ge­nel ola­rak yal­nız­ca ala­cak hak­la­rı için ön­gö­rül­müş olup bu hak­la­rı­nın za­ma­na­şı­mı sü­re­le­ri­ne tabi tu­tul­ma­sı­nın çe­şit­li ne­den­le­ri bu­lun­mak­ta­dır. Özel­lik­le uzun yıl­lar bo­yun­ca ta­lep edil­me­miş olan ala­cak hak­kı­nın ya elde edil­miş ya da ifa dı­şın­da­ki bir ne­den­le sona er­miş ol­ma­sı; uzun yıl­lar boyu ifa­nın ka­nı­tı olan bel­ge­le­ri sak­la­ma­sı­nın borç­lu­dan bek­le­ne­me­yecek ol­ma­sı; ifa ta­le­biy­le kar­şı­la­şan borç­lu­nun bor­cu­nu ifa et­miş olsa bile ifa­yı is­pat et­me­si­nin ne­re­dey­se ola­nak­sız ol­ma­sı ve bu du­rum­da borç­lu­nun hu­ku­ken ko­run­ma­sı­nın ge­rek­me­si; hu­kuk dü­ze­ni­nin is­tik­rar ka­zan­mış du­rum ve iliş­ki­le­re do­kun­mak is­te­me­me­si; hu­ku­ki gü­ven­lik il­ke­si ve geç­miş­te ka­lan olay­lar­dan do­la­yı uyuş­maz­lı­ğın sür­dü­rül­me­sin­de kamu ya­ra­rı bu­lun­ma­ma­sı bu ne­den­ler ara­sın­da yer al­mak­ta­dır (Er­dem, Meh­met: Özel Hu­kuk­ta Za­ma­na­şı­mı, İs­tan­bul 2010. s. 16.) 

818 sa­yı­lı BK, l l.01.2011 ta­ri­hin­de ka­bul edi­len 6098 sa­yı­lı TBK’nın 647. mad­de­si ile yü­rür­lük­ten kal­dı­rıl­mış; 6098 sa­yı­lı TBK ise 01.07.2012 ta­ri­hin­de yü­rür­lü­ğe gir­miş­tir. 6101 sa­yı­lı Türk Borç­lar Ka­nu­nu’nun Yü­rür­lü­ğü ve Uy­gu­la­ma Şek­li Hak­kın­da Ka­nun’un 5/1.mad­de­si; “Türk Borç­lar Ka­nu­nu’nun yü­rür­lü­ğe gir­me­sin­den önce iş­le­me­ye baş­la­mış bu­lu­nan hak dü­şü­rü­cü sü­re­ler ile za­ma­na­şı­mı sü­re­le­ri, eski ka­nım hü­küm­le­ri­ne tabi ol­ma­ya de­vam eder. An­cak, bu sü­re­le­rin he­nüz dol­ma­mış kıs­mı, Türk Borç­lar Ka­nu­nu’nda ön­gö­rü­len sü­re­den uzun ise, yü­rür­lü­ğün­den haş­la­ya­rak Türk Borç­lar Ka­nu­nu’nda ön­gö­rü­len sü­re­nin geç­me­siy­le, hak dü­şü­rü­cü süre veya za­ma­na­şı­mı sü­re­si dol­muş olur” hük­mü­nü ha­iz­dir.

 Buna göre, 818 sa­yı­lı BK hü­küm­le­ri­nin uy­gu­lan­ma­sı ge­rek­mek­te­dir. Hak­sız fi­il­den do­ğan taz­mi­nat da­va­sı­nın tabi ol­du­ğu za­ma­na­şı­mı sü­re­le­ri ve baş­lan­gıç­la­rı 818 sa­yı­lı BK’nın 60. mad­de­sin­de ge­nel za­ma­na­şı­mı hü­küm­le­rin­den ayrı ola­rak dü­zen­len­miş­tir. Za­ma­na­şı­mı sü­re­le­ri­nin ve baş­lan­gıç­la­rı­nın dü­zen­len­di­ği 818 sa­yı­lı BK’nın 60. mad­de­si­nin ilk iki fık­ra­sı;
“Za­rar ve zi­yan ya­hut ma­ne­vi za­rar na­miy­le nak­di bir meb­lağ te­di­ye­si­ne mü­te­al­lik dava, mu­ta­zam olan ta­ra­fın za­ra­ra ve fa­ili­ne ıt­tı­la ta­ri­hin­den iti­ba­ren bir sene ve her hal­de za­ra­rı müs­tel­zim fi­ilin vu­ku­un­dan iti­ba­ren on sene mü­ru­run­dan son­ra is­ti­ma olun­maz. Şu ka­dar ki za­rar ve zi­yan da­va­sı, ceza ka­nun­la­rı mu­ci­bin­ce müd­de­ti daha uzun mü­ru­ru za­ma­na tabi ce­za­yı müs­tel­zim bir fi­il­den ne­şet et­miş olur­sa şah­si da­va­ya da o mü­ru­ru za­man tat­bik olu­nur.” şek­lin­de dü­zen­le­me içer­mek­te­dir.

Gö­rül­dü­ğü üze­re 818 sa­yı­lı BK’nın 60. mad­de­sin­de hak­sız fi­il­ler­le il­gi­li ola­rak üç fark­lı za­ma­na­şı­mı sü­re­si ön­gö­rül­müş­tür. Bun­lar­dan ilki za­rar gö­re­nin za­ra­rı ve fa­ili (so­rum­lu ki­şi­yi) öğ­ren­di­ği ta­rih­ten iti­ba­ren iş­le­me­ye baş­la­yan bir yıl­lık za­ma­na­şı­mı sü­re­si­dir. Bir yıl­lık sü­re­nin iş­le­me­ye baş­la­ma­sı açı­sın­dan “öğ­ren­me” öl­çü­tü esas alın­mış; bu öl­çüt hem  za­rar hem de fail açı­sın­dan aran­mış­tır. Bu ne­den­le bir yıl­lık za­ma­na­şı­mı sü­re­si, bu iki  hu­sus­tan han­gi­si daha son­ra öğ­re­nil­miş­se o hu­su­sun öğ­re­nil­me ta­ri­hin­den iti­ba­ren iş­le­me­ye baş­lar. Baş­ka bir de­yiş­le bu iki hu­su­sun bir­lik­te ger­çek­leş­me­si ge­rek­mek­te olup sa­de­ce bi­ri­nin öğ­re­nil­me­si za­ma­na­şı­mı sü­re­si­nin iş­le­me­ye baş­la­ma­sı için ye­ter­li ol­ma­mak­ta­dır. Bir yıl­lık za­ma­na­şı­mı sü­re­nin baş­lan­gı­cı öğ­ren­me gibi süb­jek­tif bir öl­çü­te bağ­lı ol­du­ğun­dan, bu süre öğ­re­ti ve uy­gu­la­ma­da “nis­pi za­ma­na­şı­mı sü­re­si” ola­rak ad­lan­dı­rıl­mak­ta­dır. 

Öte yan­dan bir yıl­lık sü­re­nin baş­la­ma­sı ba­kı­mın­dan za­ra­rın öğ­re­nil­miş sa­yıl­ma­sı için za­ra­rın var­lı­ğı­nı, ni­te­li­ği­ni ve te­mel un­sur­la­rı­nı be­lir­le­yecek bil­gi­le­rin dava aça­cak de­re­ce­de öğ­re­nil­miş ol­ma­sı ye­ter­li­dir.

818 sa­yı­lı BK’nın 60. mad­de­si ile ön­gö­rü­len za­ma­na­şı­mı sü­re­le­rin­den ikin­ci­si ise bir yıl­lık nis­pi za­ma­na­şı­mı sü­re­si­ni, her­hal­de za­rar ve­ri­ci fi­ilin ger­çek­leş­ti­ği (vuku bul­du­ğu) ta­rih­ten iti­ba­ren on yıl ile sı­nır­lan­dı­ran on yıl­lık za­ma­na­şı­mı sü­re­si­dir. On yıl­lık za­ma­na­şı­mı sü­re­si­nin baş­lan­gı­cı ob­jek­tif ni­te­lik­te olan za­rar ve­ri­ci fi­ilin ger­çek­leş­ti­ği ta­rih­tir. Bu­nun­la bir­lik­te eğer za­rar ve­ri­ci fiil sü­re­ge­len bir ni­te­lik ta­şı­yor­sa on yıl­lık za­ma­na­şı­mı sü­re­si­nin de fi­ilin ta­mam­lan­dı­ğı ta­rih­ten iti­ba­ren iş­le­me­ye baş­la­ma­sı ge­re­kir. On yıl­lık za­ma­na­şı­mı sü­re­nin baş­lan­gı­cı hak­sız fi­ilin ger­çek­leş­ti­ği (veya ta­mam­lan­dı­ğı) ta­rih gibi ob­jek­tif bir öl­çü­te bağ­lı ol­du­ğun­dan, bu süre öğ­re­ti ve uy­gu­la­ma­da “mut­lak za­ma­na­şı­mı sü­re­si” ola­rak ad­lan­dı­rıl­mak­ta­dır. On yıl için­de za­rar ve so­rum­lu kişi öğ­re­ni­le­me­di­ği için bir yıl­lık za­ma­na­şı­mı sü­re­si iş­le­me­ye baş­la­ma­mış olsa dahi, hak­sız fi­ilin ger­çek­leş­ti­ği ta­rih­ten iti­ba­ren on yıl geç­miş­se taz­mi­nat da­va­sı açma hak­kı za­ma­na­şı­mı­na uğ­rar. Buna kar­şı­lık on yıl­lık süre için­de za­ra­rın ve fa­ilin öğ­re­nil­me­sin­den iti­ba­ren bir yıl­lık süre dol­muş­sa ar­tık aza­mi ni­te­lik­te­ki on yıl­lık mut­lak za­ma­na­şı­mı sü­re­si­nin bir öne­mi kal­maz, bir yıl­lık süre dol­du­ğun­da za­ma­na­şı­mı ger­çek­leş­miş olur. (Ha­vut­çu, Ayşe: Hak­sız Fiil So­rum­lu­lu­ğun­da Za­ma­na­şı­mı Sü­re­le­ri­nin Baş­lan­gı­cı, Do­kuz Ey­lül Üni­ver­si­te­si Hu­kuk Fa­kül­te­si Der­gi­si, 2012, C.12, s.58.)

Gö­rül­dü­ğü üze­re bir yıl­lık za­ma­na­şı­mı sü­re­si ile on yıl­lık za­ma­na­şı­mı sü­re­si ara­sın­da­ki en önem­li fark; sü­re­le­rin baş­la­ma an­la­rı­dır. Bir yıl­lık za­ma­na­şı­mı sü­re­si za­ra­rın ve fa­ilin öğ­re­nil­di­ği ta­rih­ten iti­ba­ren iş­le­me­ye baş­lar­ken, on yıl­lık za­ma­na­şı­mı sü­re­si za­ra­rın ve  fa­ilin öğ­re­ni­lip öğ­re­nil­me­di­ği­ne ba­kıl­mak­sı­zın hak­sız fi­ilin ger­çek­leş­ti­ği ta­rih­ten iti­ba­ren iş­le­me­ye baş­la­mak­ta­dır. Za­ra­rın son­ra­dan mey­da­na gel­me­si de sü­re­nin iş­le­me­ye baş­la­dı­ğı anı de­ğiş­tir­me­mek­te­dir.

818 sa­yı­lı BK’nın 60. mad­de­si ile ön­gö­rü­len za­ma­na­şı­mı sü­re­le­rin­den bir di­ğe­ri ise ceza da­va­sı za­ma­na­şı­mı sü­re­si­dir. Buna göre, ce­za­yı ge­rek­ti­ren hak­sız fi­il­ler ba­kı­mın­dan, ceza ka­nun­la­rın­da daha uzun bir za­ma­na­şı­mı sü­re­si ön­gö­rül­müş­se, taz­mi­nat ta­lep­le­ri için de bu za­ma­na­şı­mı­nın uy­gu­lan­ma­sı ge­rek­mek­te­dir. An­cak hak­sız fi­il­le­re ceza ka­nun­la­rın­da­ki za­ma­na­şı­mı­nın uy­gu­la­na­bil­me­si için hak­sız fi­ilin ce­za­lan­dı­rı­la­bi­lir ol­ma­sı ve bu fiil için ceza ka­nun­la­rın­da ön­gö­rü­len za­ma­na­şı­mı­nın hak­sız fi­il­le­re uy­gu­la­nan nis­pi veya mut­lak za­ma­na­şı­mın­dan uzun ol­ma­sı ge­rek­mek­te­dir. Bu­ra­da­ki ceza ka­nun­la­rın­da­ki za­ma­na­şı­mı ifa­de­sin­den an­la­şıl­ma­sı ge­re­ken ise ceza ka­nun­la­rın­da­ki dava za­ma­na­şı­mı­dır. Zira 818 sa­yı­lı BK’nın 60/2. mad­de­si­nin dü­zen­len­me ama­cı, ceza yar­gı­la­ma­sı ya­pı­la­bil­di­ği sü­re­ce, aynı fi­il­den kay­nak­la­nan za­rar­la­rın taz­mi­ni­nin is­te­ne­bil­me­si­dir. Bir fi­ilin ceza yar­gı­la­ma­sı­na konu olup ol­ma­ma­sın­da be­lir­le­yi­ci olan süre ise dava za­ma­na­şı­mı sü­re­si­dir.

Hak­sız fiil ola­rak ni­te­len­di­ri­len dav­ra­nış­lar içer­dik­le­ri hu­ku­ka ay­kı­rı­lık ve ku­sur un­sur­la­rı­na bağ­lı ola­rak ceza ka­nun­la­rı­na göre de suç teş­kil ede­bi­lir­ler. Do­la­yı­sıy­la, aynı dav­ra­nış hem ceza yar­gı­la­ma­sı­nın hem de taz­mi­nat da­va­sı­nın ko­nu­su­nu oluş­tu­ra­bi­lir. 818 sa­yı­lı BK’nın 60/2. mad­de­sin­de­ki dü­zen­len­me ile fail, hu­ku­ka ay­kı­rı bir fi­ilin­den do­la­yı ceza ka­nun­la­rı­na göre ce­za­lan­dı­rı­la­bil­di­ği sü­re­ce bu fiil ne­de­niy­le uğ­ra­nı­lan za­ra­rın te­la­fi­si de fa­il­den is­te­ne­bi­lir. Ger­çek­ten de fail için daha ağır so­nuç­lar do­ğu­ran ceza yar­gı­la­ma­sı­na izin ve­ri­lir­ken, aynı fiil ne­de­niy­le fa­ile kar­şı taz­mi­nat da­va­sı açı­la­ma­ma­sı ye­rin­de ol­ma­ya­cak­tır.

Ceza da­va­sı za­ma­na­şı­mı­nın uy­gu­la­na­bil­me­si için taz­mi­nat so­rum­lu­lu­ğu­na ne­den olan fi­ilin ceza ka­nun­la­rı­na göre suç oluş­tur­ma­sı ve ce­za­yı ge­rek­tir­me­si ye­ter­li olup ay­rı­ca hak­sız fi­ilin fa­ili hak­kın­da ceza da­va­sı açıl­mış ol­ma­sı veya mah­ku­mi­yet ka­ran ve­ril­miş ol­ma­sı, hat­ta so­ruş­tur­ma ya­pıl­ma­sı ge­rek­li de­ğil­dir. Bu ne­den­le taz­mi­nat da­va­sı­na ba­kan ha­kim za­ma­na­şı­mı defi ile kar­şı­laş­tı­ğın­da, da­va­nın esa­sı­na gir­me­den önce, fi­ilin ce­za­yı ge­rek­ti­rir bir fiil olup ol­ma­dı­ğı­nı ceza hu­ku­ku il­ke­le­ri­ne göre ken­di­si de­ğer­len­di­recek, fi­ilin suç ni­te­li­ğin­de ol­du­ğu ka­na­ati­ne ula­şır­sa ceza za­ma­na­şı­mı­nı dik­ka­te ala­cak­tır (Te­ki­nay, S. Sul­hi Ak­man, Ser­met Bur­cu­oğ­lu, Ha­luk Al­top, Atil­la: Te­ki­nay Borç­lar Hu­ku­ku Ge­nel Hü­küm­ler, İs­tan­bul 1993, s. 723.)

He­men be­lir­til­me­li­dir ki ceza da­va­sı za­ma­na­şı­mı sü­re­si­nin baş­lan­gı­cı 818 sa­yı­lı BK hü­küm­le­ri­ne göre de­ğil, ceza ka­nu­nu hü­küm­le­ri­ne göre be­lir­le­nir. Buna göre ceza da­va­sı za­ma­na­şı­mı­nın uy­gu­lan­dı­ğı du­rum­lar­da, za­ma­na­şı­mı sü­re­si, za­ra­rın ve fa­ilin öğ­re­nil­di­ği  ta­rih­ten iti­ba­ren de­ğil, suç teş­kil eden fi­ilin iş­len­di­ği (veya fi­ilin ta­mam­lan­dı­ğı) ta­rih­ten iti­ba­ren iş­le­me­ye baş­la­ya­cak­tır. Ceza ka­nu­nu hü­küm­le­ri, sa­de­ce ceza da­va­sı­nın za­ma­na­şı­mı­nın sü­re­si ve baş­lan­gıç nok­ta­sı ba­kı­mın­dan uy­gu­la­na­cak olup, za­ma­na­şı­mın dur­ma­sı ve ke­sil­me­si­ne iliş­kin ne­den­ler ve so­nuç­la­rı hak­kın­da 818 sa­yı­lı BK hü­küm­le­ri uy­gu­la­na­cak­tır (An­tal­ya, O. Gök­han: Borç­lar Hu­ku­ku Ge­nel Hü­küm­ler C. IJ, İs­tan­bul 2017, s. 515).

Ceza da­va­sı za­ma­na­şı­mı sü­re­si­nin ama­cı gö­ze­til­di­ğin­de, daha uzun ol­mak şar­tıy­la bu sü­re­nin hem bir yıl­lık nis­pi za­ma­na­şı­mı sü­re­si hem de on yıl­lık mut­lak za­ma­na­şı­mı sü­re­si açı­sın­dan uy­gu­lan­ma­sı ge­re­kir. On yıl­dan faz­la ceza da­va­sı za­ma­na­şı­mı sü­re­si­nin söz ko­nu­su ol­du­ğu bir du­rum­da, ar­tık nis­pi ve mut­lak za­ma­na­şı­mı sü­re­si dik­ka­te alın­ma­ya­cak­tır. Bu du­rum­da, ceza da­va­sı za­ma­na­şı­mı sü­re­si hem bir yıl­lık nis­pi za­ma­na­şı­mı sü­re­si­nin hem de on yıl­lık mut­lak za­ma­na­şı­mı sü­re­si­nin ye­ri­ni ala­cak, taz­mi­nat da­va­sı en geç bu sü­re­nin so­nu­na ka­dar açı­la­bi­le­cek­tir. Öte yan­dan ceza da­va­sı za­ma­na­şı­mı sü­re­si, bir yıl­lık nis­pi za­ma­na­şı­mı sü­re­sin­den uzun an­cak on yıl­lık mut­lak za­ma­na­şı­mı sü­re­sin­den kısa ise, bu du­rum­da sa­de­ce nis­pi za­ma­na­şı­mı sü­re­si­nin ye­ri­ne uy­gu­lan­ma im­ka­nı­na sa­hip ola­cak­tır. (Te­ki­nay Ak­man Bur­cu­oğ/u Al­top, s. 725.). Za­rar gö­ren, za­rar ve fa­ili ne za­man öğ­ren­miş olur­sa ol­sun on yıl­lık mut­lak za­ma­na­şı­mı sü­re­si­nin geç­me­miş ol­ma­sı şar­tıy­la ceza da­va­sı za­ma­na­şı­mı sü­re­si için­de taz­mi­nat da­va­sı aça­bi­le­cek­tir. Bu­nun­la bir­lik­te ceza da­va­sı za­ma­na­şı­mı sü­re­si dol­muş olsa dahi za­rar gö­ren on yıl­lık mut­lak za­ma­na­şı­mı sü­re­si içe­ri­sin­de, za­rar ve fa­ili öğ­ren­di­ği ta­rih­ten iti­ba­ren iş­le­me­ye baş­la­yan bir yıl­lık nis­pi za­ma­na­şı­mı sü­re­si için­de taz­mi­nat da­va­sı aça­bi­le­cek­tir.

Da­ire­miz­den ge­çen em­sal dos­ya­lar­dan an­la­şı­la­ca­ğı üze­re, da­va­lı şir­ket hak­kın­da dü­zen­le­nen SPK ra­por­la­rın­da, his­se se­net­le­ri­nin izin­siz hal­ka arz edil­di­ği, ser­ma­ye ar­tı­rım ka­ra­rı ve­ril­me­si­ne iliş­kin ge­nel ku­rul top­lan­tı­sın­dan önce hal­ka arz iş­le­mi­ne baş­lan­dı­ğı, *** Gru­bu şir­ket­le­ri ta­ra­fın­dan ya­sal ka­yıt­la­ra ak­ta­rıl­ma­sı zo­run­lu hu­sus­la­rın ye­ri­ne ge­ti­ril­me­di­ği, mu­ha­se­be ka­yıt­la­rın­da ger­çe­ğe ay­kı­rı ka­yıt­lar bu­lun­du­ğu, kâr ve za­rar ka­lem­le­ri­nin ger­çe­ği yan­sıt­mak­tan uzak ol­du­ğu, his­se de­vir söz­leş­me­le­rin­de bazı ki­şi­le­rin or­tak­lık pay def­te­rin­de gö­zük­me­di­ği, ka­nun dışı yol­lar­dan para top­lan­dı­ğı be­lir­til­miş, bu kap­sam­da için­de da­va­lı şir­ket yö­ne­ti­ci­si­nin de bu­lun­du­ğu sa­nık­lar hak­kın­da Yoz­gat 2. As­li­ye Ceza Mah­ke­me­si’nin 2006/253 Esas sa­yı­lı da­va­sın­da ih­raç edi­lecek his­se se­net­le­ri­nin SPK’ya kay­det­ti­ril­me­si aşa­ma­sı ta­mam­lan­ma­dan hal­ka arz iş­le­mi­ne baş­lan­dı­ğı, pay be­del­le­ri­nin usul­süz tah­sil edil­di­ği be­lir­le­ne­rek mah­ku­mi­yet ka­ra­rı ve­ril­miş, Yar­gı­tay 7. Ceza Da­ire­si’nin 13.06.2007 ta­rih­li ila­mı ile onan­mış, Yoz­gat 2. As­li­ye Ceza Mah­ke­me­si’nin 2006/121 Esas sa­yı­lı dos­ya­sın­da SPK’dan izin alın­ma­dan his­se se­net­le­riy­le il­gi­li ara­cı­lık fa­ali­ye­tin­de bu­lu­nul­du­ğu id­di­asıy­la dava açıl­mış, sa­nık­lar hak­kın­da ve­ri­len mah­ku­mi­yet ka­rar­la­rı Yar­gı­tay 7. Ceza Da­ire­si’nin ila­mı ile za­ma­na­şı­mı ne­de­niy­le or­ta­dan kal­dı­rıl­mış, yine usu­lü­ne uy­gun ola­rak def­ter­le­rin tu­tul­ma­ma­sı ne­de­niy­le da­va­lı şir­ket yö­ne­ti­ci­si hak­kın­da mah­ku­mi­yet ka­ra­rı ve­ril­di­ği an­la­şıl­mış­tır. Yine, da­va­lı şir­ket yö­ne­ti­ci­le­ri hak­kın­da Yoz­gat 1. As­li­ye Ceza Mah­ke­me­si’nin 2009/188 Esas 2011/475 Ka­rar sa­yı­lı dos­ya­sın­da da­va­lı şir­ket yö­ne­ti­ci­le­ri hak­kın­da hiz­met ne­de­niy­le gü­ve­ni kö­tü­ye kul­lan­ma su­çun­dan İs­viç­re Fe­de­ral So­ruş­tur­ma Ha­kim­li­ği’nce ya­pı­lan ih­bar üze­ri­ne kamu da­va­sı açıl­dı­ğı, mah­ke­me­miz­ce ya­pı­lan yar­gı­la­ma so­nu­cun­da da­va­lı şir­ket yö­ne­ti­ci­le­ri­nin İs­viç­re’de bu­lu­nan CC­CCC Şir­ke­ti’ne ait pa­ra­la­rı da­va­lı şir­ke­te ve *** gru­bu şir­ket­le­ri­ne ak­tar­dık­la­rın­dan ba­his­le hiz­met ne­de­niy­le gü­ve­ni kö­tü­ye kul­lan­ma su­çun­dan ne­ti­ce iti­ba­riy­le 5 yıl ha­pis ve 2.500,00 TL adli para ce­za­sı ve­ril­di­ği, ka­ra­rın tem­yiz edil­di­ği, Yar­gı­tay Cum­hu­ri­yet Baş­sav­cı­lı­ğı’nın 17.01.2012 ta­rih­li teb­liğ­na­me­si­ne göre hük­mün onan­ma­sı­nın ta­lep edil­di­ği an­cak Yar­gı­tay 15. Ceza Da­ire­si’nin 28.03.2012 ta­rih ve 2012/721 Esas 2012/33114 Ka­rar sa­yı­lı boz­ma ila­mı ile za­ma­na­şı­mı ne­de­niy­le ka­ra­rın bo­zul­du­ğu ve tüm sa­nık­lar hak­kın­da­ki da­va­nın za­ma­na­şı­mı ne­de­niy­le düş­me­si­ne ka­rar ve­ril­di­ği ve ka­ra­rın bu şe­kil­de ke­sin­leş­ti­ği an­la­şıl­mış­tır. 

Bu iti­bar­la, da­va­lı­la­rın ey­le­mi­nin hak­sız fiil ni­te­li­ğin­de ol­du­ğu, sü­re­si içe­ri­sin­de za­ma­na­şı­mı def’inde bu­lu­nul­du­ğu, işbu da­va­da za­ma­na­şı­mı yö­nün­den da­va­cı le­hi­ne bir ka­za­nıl­mış hak bu­lun­ma­dı­ğı, ce­za­nın üst sı­nı­rı­na göre ceza za­ma­na­şı­mı sü­re­si­nin 765 sa­yı­lı Yasa’nın 102/4 ve 104/2. mad­de­le­ri uya­rın­ca 5 yıl, uza­mış za­ma­na­şı­mı sü­re­si­nin ise 7,5 yıl ol­du­ğu ve dos­ya­ya ib­raz edi­len his­se de­vir se­ne­din­de­ki 16.07.2004 ta­ri­hi ile dava ta­ri­hi ara­sın­da za­ma­na­şı­mı sü­re­si­nin dol­du­ğu gö­ze­ti­le­rek, mah­ke­me­ce za­ma­na­şı­mı se­be­biy­le da­va­nın red­di­ne ka­rar ve­ril­me­si ge­re­kir­ken ya­zı­lı şe­kil­de hü­küm te­si­si doğ­ru ol­ma­mış, hük­mün bo­zul­ma­sı ge­rek­miş­tir.

(2) Boz­ma se­bep ve şek­li­ne göre da­va­cı ve­ki­li­nin tüm, da­va­lı­lar ve­ki­li­nin sair tem­yiz iti­raz­la­rı­nın bu aşa­ma­da in­ce­len­me­si­ne yer ol­ma­dı­ğı­na ka­rar ve­ril­miş­tir.

SO­NUÇ:Yu­ka­rı­da (1) nolu bent­te açık­la­nan ne­den­ler­le da­va­lı­lar ve­ki­li­nin za­ma­na­şı­mı­na iliş­kin tem­yiz iti­raz­la­rı­nın ka­bu­lü ile hük­mün da­va­lı­lar ya­ra­rı­na BO­ZUL­MA­SI­NA, (2) Boz­ma se­bep ve şek­lin­de göre da­va­cı ve­ki­li­nin tüm, da­va­lı­lar ve­ki­li­nin sair tem­yiz iti­raz­la­rı­nın bu aşa­ma­da in­ce­len­me­si­ne yer ol­ma­dı­ğı­na, tak­dir olu­nan 8.400,00 TL du­ruş­ma ve­ka­let üc­re­ti­nin da­va­cı­dan alı­nıp da­va­lı­ya ve­ril­me­si­ne, öde­dik­le­ri pe­şin tem­yiz har­cı­nın is­tek­le­ri ha­lin­de tem­yiz eden­le­re iade­si­ne, 27.12.2022 ta­ri­hin­de oy­çok­lu­ğuy­la ka­rar ve­ril­di.


KAR­ŞI OY

Za­ma­na­şı­mı, bor­cun nis­bi bir sona erme se­be­bi olup, borç­lu is­te­me­di­ği tak­dir­de ge­çen za­man ne­de­niy­le ala­cak­lı­nın ala­ca­ğı­nı dava yo­luy­la ta­kip ve tah­sil etme im­ka­nı­nın or­ta­dan kalk­ma­sı­dır.
Za­ma­na­şı­mı, hu­ku­ki ni­te­li­ği iti­ba­riy­le mad­di hu­kuk­tan kay­nak­la­nan bir def’i (6098 sa­yı­lı TBK 161 md.) olup usul hu­ku­ku ba­kı­mın­dan ise bir sa­vun­ma ara­cı­dır.
Ku­ral ola­rak za­ma­na­şı­mı def’inin sü­re­si içe­ri­sin­de ve­ri­len ce­vap di­lek­çe­sin­de ile­ri sü­rül­me­si ge­re­kir (HMK 129 md).
Sü­re­sin­de ile­ri sü­rü­len za­ma­na­şı­mı def’i ne­de­niy­le, mah­ke­me­ce ön in­ce­le­me du­ruş­ma­sı ta­mam­lan­dık­tan son­ra an­cak tah­ki­ka­ta baş­la­ma­dan önce ha­kim za­ma­na­şı­mı def’ini in­ce­le­ye­rek ka­rar ve­re­cek­tir (HMK 142 md).
Da­va­lı­nın sü­re­sin­de ile­ri sür­müş ol­du­ğu za­ma­na­şı­mı def’i hak­kın­da hiç­bir ka­rar ve­ril­me­den da­va­nın esa­sı hak­kın­da ka­rar ve­ril­me­si doğ­ru de­ğil­dir. (Yar­gı­tay 13. H.D.
01.10.2013 gün 8995-23979, Yar­gı­tay 4. H.D. 17.04.2018 gün 9353-3056, Yar­gı­tay 15. H.D. 16.02.2017 gün 5442-626 vs.).
An­cak bu hu­su­sun boz­ma ne­de­ni ola­bil­me­si için, hak­kın­da­ki dava esas­tan red edi­len ve za­ma­na­şı­mı def’ini ce­vap di­lek­çe­sin­de ya­sal sü­re­de ile­ri sü­ren da­va­lı­nın bu yön­de tem­yi­ze gel­me­si ge­rek­mek­te­dir.
HMK 361/2 mad­de­sin­de de ifa­de edil­di­ği üze­re, da­va­da hak­lı çık­mış olan ta­ra­fın­da (aley­hin­de­ki dava esas­tan red edi­len) hu­ku­ki ya­rar bu­lun­mak şar­tıy­la (za­ma­na­şı­mı def’i) şar­tıy­la tem­yiz yo­lu­na baş­vur­ma­sı müm­kün­dür.
Da­va­lı­nın, da­va­nın esas­tan red­di­ne iliş­kin ka­ra­rı, hu­ku­ki ya­ra­rı­na rağ­men za­ma­na­şı­mı yö­nün­den tem­yiz et­me­miş ol­ma­sı du­ru­mun­da, ar­tık bu yön­den da­va­cı ya­ra­rı­na usu­lü mük­te­sep hak doğ­muş olur ki, da­va­cı­nın tem­yi­zi üze­ri­ne, Yar­gı­tay­ca bu aşa­ma­dan son­ra ka­ra­rın za­ma­na­şı­mı yö­nün­den bo­zul­ma­sı müm­kün de­ğil­dir. Olu­şan usu­li mük­te­sep hak­ka rağ­men, ka­ra­rın Yar­gı­tay­ca za­ma­na­şı­mı yö­nün­den bo­zul­ma­sı­nın hiç­bir bağ­la­yı­cı­lı­ğı yok­tur. Zira usu­li mük­te­sep hak­kın, yeni çı­kan bir ka­nun veya Yar­gı­tay İç­ti­ha­dı Bir­leş­tir­me ka­ra­rı dı­şın­da baş­ka­ca bir is­tis­na­sı bu­lun­ma­mak­ta­dır.
Di­ğer ta­raf­tan, za­ma­na­şı­mı def’ine rağ­men da­va­nın esas­tan red­di ka­ra­rı­nın da­va­lı ta­ra­fın­dan tem­yiz edil­me­me­si, sa­de­ce da­va­cı ta­ra­fın­dan tem­yi­ze ge­ti­ril­me­si ve ka­ra­rı da­va­cı tem­yi­zi­ne göre bo­zul­ma­sı du­ru­mun­da 09.05.1960 gün 21/9 sa­yı­lı İ.B.K vur­gu­lan­dı­ğı üze­re, mah­ke­me­ce boz­ma ka­ra­rı­na uyul­ma­sıy­la da­va­cı ya­ra­rı­na usu­lü mük­te­sep hak doğ­muş­tur. Usu­le ait mük­te­sep hak mü­es­se­se­si Usul Ka­nu­nu’nun da­yan­dı­ğı ana esas­lar­dan olup kamu dü­ze­ni ile il­gi­li­dir. Bu du­rum­da da­va­cı­nın tem­yi­zi­ne göre ka­ra­rın bo­zul­ma­sı ve mah­ke­me­ce boz­ma­ya uyul­ma­sın­dan son­ra ar­tık mah­ke­me­nin geri dö­ne­rek za­ma­na­şı­mı ne­de­niy­le da­va­yı red et­me­si müm­kün de­ğil­dir. Bu hal usu­li ka­za­nıl­mış hak­kın açık bir ih­la­li­dir.
So­mut uyuş­maz­lık­ta, da­va­lı­nın esa­sa ce­vap sü­re­si içe­ri­si­ne za­ma­na­şı­mı def’ini ile­ri sür­me­si­ne rağ­men mah­ke­me­ce dava esas­tan red edil­miş, ka­rar da­va­cı ta­ra­fın­dan tem­yiz edil­miş, Da­ire­ce ka­ra­rın da­va­cı le­hi­ne bo­zul­ma­sı üze­ri­ne ye­rel mah­ke­me­ce boz­ma ila­mı­na uyu­la­rak ya­zı­lı şe­kil­de da­va­nın ka­bu­lü­ne ka­rar ve­ril­miş­tir.



Da­va­lı esas­tan red ka­ra­rı­nı, za­ma­na­şı­mı def’i ne­de­niy­le tem­yiz et­me­di­ğin­den da­va­cı le­hi­ne usu­li ka­za­nıl­mış hak doğ­muş­tur. Bu aşa­ma­dan son­ra ar­tık boz­ma üze­ri­ne za­ma­na­şı­mı ne­de­niy­le da­va­nın red­di­ne ka­rar ve­ril­me­si müm­kün de­ğil­dir.
Di­ğer ta­raf­tan da­va­cı tem­yi­zi üze­ri­ne ye­rel mah­ke­me ka­ra­rı bo­zul­du­ğun­dan, boz­ma­ya uyan mah­ke­me­ce boz­ma ge­rek­le­ri ye­ri­ne ge­ti­ri­le­ce­ğin­den, bu hal­de de da­va­cı ya­ra­rı­na usu­li mük­te­sep hak olu­şa­ca­ğın­dan za­ma­na­şı­mı ne­de­niy­le da­va­nın red­di bu ne­den­le de müm­kün de­ğil­dir.
Açık­la­nan ne­den­ler­le, da­va­lı­nın za­ma­na­şı­mı­na yö­ne­lik tüm tem­yiz iti­raz­la­rı­nın red­di ile di­ğer tem­yiz iti­raz­la­rı­nın in­ce­len­me­si ge­re­kir­ken ya­zı­lı şe­kil­de da­va­cı­nın usu­li mük­te­sep hak­la­rı­nı ih­lal eden ge­rek­çe ile ka­ra­rın bo­zul­ma­sı­na iliş­kin sa­yın ço­ğun­luk gö­rü­şü­ne kar­şı­yım.